Ý nghĩa của ấm pha trà và công dụng thần kỳ của chúng trong trà đạo
Nội dung chính
1. Ấm tử sa (ấm pha trà) là gì?
Nói đến ấm tử sa là nói đến một loại ấm pha trà làm bằng đất nung ở nhiệt độ cao, không tráng men. Gọi là tử sa vì nó thường có màu tím, xuất phát từ vùng Nghi Hưng (Giang Tô, Trung Quốc).
Có rất nhiều tranh cãi về loại ấm tử sa này, và đây là một số kết luận được nhiều người uống trà chấp nhận, cũng là những đặc tính tạo nên cái định nghĩa Ấm Tử Sa:
Các loại trà nên được pha bằng ấm đất, và ấm đất tốt nhất là ấm tử sa của vùng Nghi Hưng – Trung Quốc.
Đất tử sa có độ xốp tuyệt vời và giữ nhiệt tốt, giúp cải thiện đáng kể hương vị của trà khi so với các ấm trà gốm sứ hay thuỷ tinh. Mỗi ấm tử sa Nghi Hưng chỉ nên pha với một loại trà.
Ấm tử sa hấp dẫn những người uống trà bằng vẻ đẹp trầm, kiểu dáng phong phú và lịch sử lâu đời, cũng như những hiệu quả kỳ diệu khi pha trà, và cả những tranh cãi liên miên về giá trị của nó.
2. Công dụng của ấm pha trà
Ấm tử sa thật sự là gì? Nó có phải là loại ấm “tuyệt đỉnh” như nhiều người vẫn nói? Trả lời vấn đề này là một cách khởi đầu tốt, để hiểu về ấm tử sa một cách thực chất và tránh được nhưng tranh cãi chung chung.
Trước hết, hãy khám phá xem hương vị của chén trà đến từ đâu. Hương vị của trà đến từ 2 thành phần (xem trong trà có gì?): chất hữu cơ trong lá trà và các loại khoáng vi lượng.
Không như nhiều người lầm tưởng rằng cao trà (chất hữu cơ) tích tụ vào ấm làm gia tăng hương vị. Thật ra chúng sẽ bị oxy hoá mau chóng và không còn tác dụng gì cho lần pha trà tiếp theo.
Sự kỳ diệu của hương vị trong ấm tử sa đến từ thành phần khoáng vi lượng. Nó có trong chất đất, và vì bề mặt không tráng men nên nó được giải phóng vào nước trong quá trình pha. Nó bền bỉ vĩnh cửu chứ không mất đi nhanh chóng như tinh dầu hữu cơ của lá trà. Ngày qua ngày, lớp khoáng tính tụ lại sẽ đóng góp vào hương vị của trà, là canxi, magie, sắt, kẽm…
Ngoài đất làm ấm, lớp cao khoáng còn được bổ sung bởi khoáng chất trong lá trà và trong nước (thế nên người ta mới nấu nước bằng ấm tetsubin).
Vậy là đã rõ. Ấm tử sa gia tăng hương vị cho trà bằng cách cung cấp và tích tụ khoáng thích hợp trong mỗi lần pha trà.
Những ngộ nhận dễ gặp phải khi tìm hiểu ấm pha trà
– Phải phân biệt ấm pha trà và ấm trang trí. Chính nhờ đặc tính dễ tạo hình và kỹ thuật nung khéo léo giúp đất tử sa có thể tạo hình rất đa dạng. Có rất nhiều những kiểu ấm cầu kỳ hoa mỹ như giả gốc cây, con thú, lá cây, hoa quả… Nhưng nó chỉ thích hợp để sưu tập và trưng bày. Những ấm pha trà tốt nhất thường có hình dáng đơn giản, dễ thao tác, thành ấm đồng đều, giúp ổn định và cân bằng nhiệt độ trong ấm.
– Ấm tử sa pha ngon hơn ấm trà gốm sứ. Không hoàn toàn như vậy. Các khoáng chất thường làm giảm độ gắt, khô của nước trà, giúp nước trà mềm và hương dịu, điều này rất thích hợp với những loại trà có hương vị quá mạnh. Nhưng với các loại trà có hương vị tinh tế như trà xanh, nó thường làm giảm chất lượng của trà. Cơ hội để bạn tìm được ấm trà cung cấp khoáng thích hợp là rất thấp.
– Mỗi ấm chỉ pha một loại trà. Thật tuyệt vời nếu bạn có rất nhiều ấm và đủ thời gian dùng chúng mà không “bỏ bê” cái nào quá lâu, nhưng phần lớn đều không như vậy. Bạn thường có ít ấm hơn số các loại trà, và không phải loại trà nào cũng được dùng thường xuyên. Vậy hãy điều chỉnh một chút “Mỗi ấm chỉ pha một nhóm trà cùng nguồn gốc”, ví dụ các loại trà từ Thái Nguyên, các loại trà từ gốc cổ thụ, các loại trà ô long tứ quý…
– Ấm tốt là số một. Rất nhiều bạn đầu tư tối đa vào ấm trà và thiếu hẳn sự quan tâm đến trà, nước, kỹ thuật pha. Với kinh nghiệm của chúng tôi, các bạn nên ưu tiên thế này: trà, nước, kỹ thuật pha, ấm. Mà trong ấm mình còn ưu tiên các loại ấm có tráng men trước. Ấm tử sa chỉ là một sự khám phá của những người rất sành trà thôi.
– Ấm tử sa thật phải là đất làm từ đất Nghi Hưng. Nếu các bạn theo cách tiếp cận thiên về công dụng, thì điều đó không quan trọng. Những loại ấm nào giúp bạn cải thiện hương vị trà bằng cách cung cấp thêm khoáng vi lượng vào nước trà thì nó đều tốt.
Ở Nhật Bản và Đài Loan có những loại ấm gốm pha kim loại – một cách rất hay để áp dụng nguyên lý bổ sung khoáng. Nhưng các bạn cũng phải hiểu Nghi Hưng là thành phố cổ rất giàu kinh nghiệm về ấm đất. Họ có thợ giỏi, đất tốt và lịch sử lâu đời, bạn dễ tìm được loại ấm tốt từ đây.
Những yếu tố không nên bỏ qua khi lựa chọn ấm trà
Ấm trà là vật dụng thường xuyên hàng ngày của bạn, nên điều chung nhất là tay cầm, núm nắp phải hợp với tay bạn, sao cho việc sử dụng phải thoải mái nhất. Kích thước miệng ấm phải phù hợp với cỡ lá trà bạn định sử dụng. Miệng ấm nhỏ nhốt hương tốt, miệng ấm lớn dễ thoát hương, nên ấm có miệng nhỏ phù hợp với các loại lá trà nhỏ, cuộn và mùi thơm tinh tế (trà xanh, trà ô long), ấm có miệng lớn phù hợp với lá trà lớn và hương thơm mạnh (trà đen, trà phổ nhĩ).
Vòi ấm và kích thước ấm phải tương ứng, đảm bảo việc thoát nước nhanh khi rót. Vòi ấm nhỏ làm thời gian rót trà lâu sẽ ảnh hưởng đến thời gian hãm trà phù hợp của loại trà đang pha (thời gian hãm, nhiệt độ pha trà sẽ nói trong một bài khác).
3 yếu tố quyết định cho việc chọn một ấm pha trà để uống:
Kích thước: Nhìn chung ấm trà tử sa thường nhỏ theo phong cách Công Phu Trà. Có nhiều kích cỡ từ 75ml đến 225ml và lớn hơn. Với cỡ chén phổ biến là 50ml, một ấm trà cỡ 100ml đến 175ml sẽ rất phù hợp cho các bạn mới bắt đầu (dành cho 2-4 người cùng uống)
Dáng ấm: Các dáng ấm khác nhau giúp các loại lá trà khác nhau nở ra theo cách phù hợp để tối ưu hoá diện tích tiếp xúc với nước khi pha trà. Dáng ấm chia làm 2 loại: dáng cao và dáng thấp. Dáng ấm cao thích hợp với trà xanh, trà ô long hay trà phổ nhĩ. Dáng thấp thích hợp với Thiết quan âm, đại hồng bào hay hồng trà.
Nhiệt độ nung: Cao lửa và thấp lửa. Ấm cao lửa thường cứng hơn, thành ấm mỏng, tản nhiệt nhanh, lỗ khí nhỏ thích hợp cho trà xanh và ô long. Ấm thấp lửa thường xốp, thành ấm dầy, giữ nhiệt tốt, thích hợp cho trà đen và phổ nhĩ. Đất nung cao lửa thường thiên về màu đỏ, đất nung thấp lửa thiên về màu nâu.
Ngoài ra, còn 2 yếu tố nữa cũng thường được các người ‘chơi” ấm trà quan tâm:
Phương pháp chế tạo: Có 3 phương pháp: Một là làm thủ công hoàn toàn: các thành phần của ấm được làm rời sau đó ráp lại với nhau bằng các phương pháp truyền thống. Hai là làm bán thủ công: các ấm thành phần ấm được đúc sẵn và ráp lại bằng phương pháp thủ công. Phương pháp thứ 3 là khuôn đúc: toàn bộ ấm được đúc từ các khuôn ép.
Chất đất: Ở Nghi Hưng có 2 loại đất làm ấm trà: tử sa “đá” và tử sa “bùn”. Tử sa “đá” làm từ đất sét đá, có độ xốp và thành phần khoáng đặc biệt, cho chất lượng cao, có nhiều màu tự nhiên (nên còn gọi là tử sa thuần). Tử sa làm từ đất bùn nhão gọi là tử sa “bùn”, thường chỉ có màu trắng, phổ biến hơn.
Trên thực tế thị trường thường có 3 loại “ấm tử sa”: Đất tử sa Nghi Hưng thuần, đất trộn (kết hợp vừa đất Nghi Hưng, không phải Nghi Hưng, kể cả đất nhân tạo), và đất nhân tạo: có màu sắc phong phú và có thể trộn với các loại đất “tự nhiên”. 5 màu đất phổ biến: hồng nê, tử nê, lục nê, hoàng nê, hắc nê (và loại đất hiếm: chu nê).
Làm gì trước khi dùng một ấm trà mới?
+ Ấm tử sa ở Việt Nam thường có nguồn gốc từ Trung Quốc, hay được làm bóng bởi một lớp sáp bảo vệ. Những loại ấm rẻ tiền hơn còn thường có mùi đất, bụi đất, nên hãy chắc chắn rằng bạn phải xử lý sạch sẽ trước khi dùng một cái ấm mới mua về.
+ Rửa bằng nước nóng. Chà kỹ ấm bằng bàn trải đánh răng với kem đánh răng, cả bên trong và bên ngoài ấm.
+ Đun sôi ấm 30 phút: nhớ lót đáy ấm và quấn vải nắp ấp để bảo vệ ấm khỏi va đập khi nước sôi, đảm bảo nước ngập ấm và nắp ấm.
+ Để nguội: Sau 30 phút, tắt bếp và để nước nguội dần.
+ Rửa lại: Lấy ấm và nắp ra rửa lại bằng nước ấm.
+ Tuỳ chọn – Luyện ấm: như một người “chuyên nghiệp” luyện ấm, bạn có thể làm thêm như sau: Tiếp tục cho ấm vào nồi đun sôi trở lại, mở nắp ấm và cho vào khoảng 3 muỗng loại trà bạn dự định pha với ấm này. Tắt bếp, đậy nắp ấm và hãm trong 30 phút, sau đó đổ hết bã trà và rửa sạch bằng nước ấm. Lặp lại một lần nữa để tăng thêm hương vị trà vào bề mặt ấm trà.
=> Ấm trà của bạn đã sẵn sàng sử dụng
Mẹo sử dụng ấm trà
- Luôn đổ tràn nước qua miệng ấm khi pha trà, và lau khô ấm bằng vải mềm sẽ làm ấm trà mau chóng có lớp cao trà bóng sáng.
- Không cọ rửa ấm, chỉ làm sạch bằng nước nóng.
- Khi bạn muốn đổi loại trà khác thích hợp hơn cho ấm trà, hãy làm lại các bước trước khi sử dụng ấm ở phần trên
Vì sao nên sử dụng ấm tử sa để pha trà
1. Tại sao nên sử dụng ấm tử sa để pha trà?
Từ xưa đến nay trà đã là thức uống rất phổ biến trên thế giới chỉ sau có nước. Nhưng việc thưởng thức trà hiện nay không chỉ nhằm mục đích là giải khát, mà nó còn là một thú vui hằng ngày của những người yêu trà. Mỗi ngóc ngách xung quanh cuộc sống đều có hương vị của trà. Từ việc hái, chế biến đến thưởng thức trà, mỗi một bước đều mang đậm ý nghĩa văn hóa sâu sắc.
Thưởng trà không chỉ nhằm mục đích thưởng thức những chén trà có hương vị thơm ngon mà nó còn đem lại sự thích thú, tinh thần thoải mái, thư giãn sau thời gian làm việc mệt mỏi, căng thẳng. Thú chơi trà rất tỉ mỉ, cầu kì từ quá trình lựa chọn loại trà ngon để thưởng thức cho tới việc chuẩn bị đầy đủ bộ dụng cụ chơi trà và đặc biệt là ấm tử sa Nghi Hưng.
2. Tại sao pha trà nên sử dụng ấm tử sa
Từ xưa các loại ấm trà được sử dụng chủ yếu là ấm đồng, thủy tinh hay gốm sứ… Mãi về sau thì những chiếc ấm được là từ tử sa mới ắt đầu được chú ý và dần trở thành sản phẩm có giá trị cao. Từ đó dần dần hình thành lên sở thích sưu tầm ấm tử sa.
Ngày nay thú chơi, sưu tầm và sử dụng ấm tử sa ở nước ta cũng đang khá phổ biến và được những người thích trà rất quan tâm, tìm hiểu và muốn sở hữu nó. Vì thế mà đã xuất hiện những cửa hàng cung cấp ấm tử sa trên thị trường với nhiều kiểu dáng và giá thành khác nhau. Nếu quý khách là người mới chơi ấm tử sa thì sẽ rất khó để phân biệt và lựa chọn được một chiếc ấm ưng ý mà giá thành phù hợp, có thể mua phải chiếc ấm đắt gấp 5-6 lần giá trị thật của nó.
Vì vậy, khi quý vị định mua ấm tử sa để sử dụng hay sưu tầm thì quý vị cần tìm hiểu kĩ trước cách lựa chọn ấm tử sa chuẩn nhất. Và các loại đất tử sa, loại đất nào phổ biến, loại đất nào rất hiếm và đặc điểm của từng loại đất ra sao, như nào. Ấm được chế tác bởi nghệ nhân có tay nghề cao hay thấp, sự tinh xảo của những họa tiết, hoa văn trên ấm như nào. Từ đó quý vị sẽ đưa ra được những lựa chọn thật hợp lý nhất và ước tính được khoảng giá của chiếc ấm mà không sợ bị người bán hét giá quá cao so với giá trị thực của nó.
Đất tử sa được chia ra làm 4 loại chính là tử nê, hồng nê, lục nê và đoàn nê. Mỗi loại này lại được chia ra thành các loại khác nhau. Đặc biệt màu sắc của ấm tử sa thành phẩm cũng khác nhau, tùy vào lượng sắt trong bùn nhiều hay ít, và nhiệt độ trong lò khi nung. Vì vậy các loại ấm tử sa có thể có màu sắc từ ngà đến đen rất đa dạng và phong phú, kết hợp với nhiều kiểu dáng độc lạ khác nhau để tạo lên những tác phẩm nghệ thuật tuyệt đẹp
3. Vậy Tại sao pha trà nên sử dụng ấm tử sa
Trong đất tử sa có chứa nhiều lỗ thoáng khí nhỏ nên giúp giữ nhiệt và hương vị rất tốt. Đồng thời nó cũng có các hạt mi ca và rất nhiều khoáng chất có lợi. Vì vậy sử dụng ấm tử sa để pha trà sẽ cho hương vị thơm ngon, bền lâu và nhiều tác dụng tốt cho cơ thể.
- Cách lựa chọn ấm tử sa cũng rất đơn giản
– Dựa vào sở thích của mỗi người
– Kiểm tra xem nắp có khí không, ngắt nước có tốt không
– Được làm từ loại đất nào
– Kiểm tra xem ấm được làm thủ công hay không và độ tinh xảo của nó như nào
Khi đã lựa chọn được cho mình một chiếc ấm tử sa yêu thích rồi, thì trước khi sử dụng quý vị cần khai ấm. Vì quá trình khai ấm sẽ giúp loại bỏ hết những mùi của ấm mới, đồng thời khi khai ấm sử dụng đúng loại trà với ấm sẽ giúp cho ấm hấp thụ được hương vị của trà. (một ấm tử sa chỉ nên sử dụng để pha một loại trà vì đặc tính của đất tử sa giúp giữ hương vị bền lâu)
Nhà hàng chay HITA – HITA Vegan Restaurant.
Ăn chay chính là phương thức tiêu thụ hợp lý và giàu tình thương nhất.
Tìm kiếm liên quan đến ấm pha trà
- ấm pha trà giữ nhiệt
- bộ ấm trà đạo
- ấm pha trà có lõi lọc
- ấm tử sa
- ấm trà thủy tinh bếp nến
- bộ ấm chén uống trà cao cấp
- bộ ấm trà nhật bản
- bình pha trà thủy tinh lock&lock